Cyflwyniad
Mae gwaith cymdeithasol ymhlith meysydd mwyaf cynyddol byd
llywodraeth leol ac mae'n un o'r meysydd anhawsaf, hefyd.
Mae'n cynnig amrywiaeth o wasanaethau er lles pobl sy'n agored i
niwed er mwyn gwella eu byd. Mae'n ymwneud â rhoi cymorth,
cynghorion a gwybodaeth i helpu pobl i reoli eu bywydau eu hunain a
newid er gwell. Mae gweithwyr cymdeithasol wedi'u hyfforddi'n
broffesiynol i gefnogi a helpu amrywiaeth helaeth o bobl sy'n profi
anawsterau megis plant ac oedolion mae angen eu cynorthwyo neu eu
diogelu; pobl ac arnyn nhw broblemau iechyd y meddwl, nam ar y
synhwyrau, anableddau dysgu ac anableddau corfforol; pobl sy'n
gaeth i'r ddiod gadarn neu gyffuriau; cynhalwyr. Mae rhaid
gofalu bod pobl yn cael y cymorth priodol i ddiwallu eu hanghenion
ac, wrth wneud hynny, mae angen cydweithio â phroffesiynolion
eraill megis meddygon, heddweision ac athrawon yn ogystal â
mudiadau gwirfoddol. Yn yr awdurdodau lleol mae'r rhan fwyaf
o weithwyr cymdeithasol Cymru, er bod rhai mewn mudiadau gwirfoddol
ac annibynnol.
Amgylchiadau'r gwaith
Byddwch chi'n gweithio yn swyddfeydd adran y gwasanaethau
cymdeithasol fel arfer, er y gallai fod gorchwylion mewn ysbytai a
chanolfannau oriau dydd. Byddwch chi'n ymweld â llawer o
glientiaid mewn sawl man yn ogystal â llunio llawer o adroddiadau a
chydweithio â phroffesiynolion eraill gan gynnwys trefnu
cynadleddau amlasiantaethol i drin a thrafod achosion.
Gweithgareddau beunyddiol
Mae'r dyletswyddau'n amrywio. Rhaid asesu anghenion pobl a
dyfeisio ffyrdd priodol o ddatrys problemau'r rhai na allan nhw
ymdopi ar eu pennau eu hunain. Mae gweithwyr cymdeithasol yn
gweithio mewn timau sy'n gyfrifol am nifer o achosion, a bydd rhaid
trin a thrafod pob achos mewn modd gwahanol. Mae'r rhan fwyaf
o weithwyr cymdeithasol yn tueddu i arbenigo naill ai yn y
gwasanaethau i oedolion neu'r gwasanaethau i blant.
Yn bennaf, mae'r gwasanaethau i oedolion yn ymwneud â:
- pobl gyda phroblemau iechyd y meddwl neu anableddau dysgu mewn
cartrefi gofal;
- pobl gydag anableddau corfforol (gan eu helpu i fyw'n
annibynnol);
- troseddwyr (gan eu goruchwylio yn y gymuned a'u helpu i ddod o
hyd i swyddi);
- pobl ac arnyn nhw HIV/AIDs;
- pobl hŷn gartref (gan eu helpu i ddatrys problemau iechyd, tai
neu fudd-daliadau).
Dyma brif rolau'r gwasanaethau i oedolion:
- amryw fathau o asesu i ddibenion gofalu a diogelu yn y gymuned
yn ôl y gofynion statudol perthnasol gan nodi peryglon, anghenion a
dewisiadau;
- llunio pecynnau gofal sy'n cynnig gwerth arian gan gomisiynu
amryw wasanaethau i leddfu peryglon a gwella byd y rhai sy'n
defnyddio'r gwasanaethau a'u cynhalwyr;
- gweithio gydag unigolion, teuluoedd, cynhalwyr a chymunedau i'w
helpu i ddewis a phenderfynu'n ddoeth gan eu galluogi i esbonio a
mynegi eu hanghenion a chymryd rhan ym mhroses trefnu'r
gwasanaethau;
- hwyluso'r deilliannau gorau er lles cymdeithasol a chynhwysiant
i unigolion, teuluoedd, grwpiau a chymunedau;
- cyflawni cyfrifoldebau statudol gan weithio yn ôl egwyddorion
proffesiynol a moeseg a defnyddio gwybodaeth, medrau ac arferion
gwaith cymdeithasol;
- trefnu, cyflawni, adolygu a chloriannu gorchwylion gwaith
cymdeithasol gyda phobl unigol, teuluoedd, grwpiau, cymunedau a
phroffesiynolion eraill;
- helpu unigolion trwy barchu eu hanghenion, eu safbwyntiau a'u
hamgylchiadau;
- asesu peryglon i unigolion, teuluoedd, grwpiau a chymunedau gan
gymryd y camau priodol i'w lleddfu;
- rheoli'ch gwaith (gyda goruchwyliaeth a chymorth) a bod yn
atebol amdano;
- adolygu arferion proffesiynol a pharhau i'w datblygu;
- hybu ymddygiad nad yw'n ddifrïol nac yn ymosodol;
- helpu defnyddwyr, cynhalwyr ac eiriolwyr i gymryd rhan ym
mhroses trefnu'r gofal cymaint ag y bo modd fel y bydd defnyddwyr
unigol wrth wraidd y broses honno;
- gweithio ar y cyd ag asiantaethau a staff eraill i drefnu,
llunio a chynnig gwasanaethau cydlynol i ddefnyddwyr a
chynhalwyr;
- trefnu a chydlynu pecynnau gofal sy'n hybu annibyniaeth ac yn
galluogi defnyddwyr i gyflawni eu llawn dwf yn eu milltir
sgwâr;
- hybu'r syniad o ddiogelu pobl rhag niwed er bod rhaid parchu
hawl rhywun i wynebu hyn a hyn o beryglon derbyniol yn ei fywyd bob
dydd;
- monitro a gwerthuso'r modd mae gwasanaethau'n diwallu anghenion
pobl ac yn gwella eu byd (yn ôl amodau cytundebau cynnig
gwasanaethau).
Dyma brif rolau'r gwasanaethau i blant:
- cyflawni gwaith ataliol gyda theuluoedd i osgoi angen gofal neu
lety;
- gweithio gyda phlant, pobl ifanc, teuluoedd, cynhalwyr a
chymunedau i'w helpu i ddewis a phenderfynu'n ddoeth gan eu
galluogi i esbonio a mynegi eu hanghenion a chymryd rhan ym mhroses
trefnu'r gwasanaethau;
- cydweithio â staff eich adran, adrannau eraill ac asiantaethau
allanol i hel gwybodaeth berthnasol ar gyfer gweithgareddau asesu a
threfnu gofal;
- cydweithio â staff cartrefi plant;
- rheoli prosesau mabwysiadu a maethu plant;
- helpu pobl ifanc sy'n gadael gofal neu'n ymwneud â
throseddu;
- helpu plant sy'n cael problemau yn yr ysgol;
- hwyluso'r deilliannau gorau er lles cymdeithasol a chynhwysiant
i unigolion, teuluoedd, grwpiau a chymunedau;
- cyflawni cyfrifoldebau statudol gan weithio yn ôl egwyddorion
proffesiynol a moeseg a defnyddio gwybodaeth, medrau ac arferion
gwaith cymdeithasol;
- trefnu, cyflawni, adolygu a chloriannu gorchwylion gwaith
cymdeithasol gyda phobl unigol, teuluoedd, grwpiau, cymunedau a
phroffesiynolion eraill;
- helpu unigolion trwy barchu eu hanghenion, eu safbwyntiau a'u
hamgylchiadau;
- asesu peryglon i unigolion, teuluoedd, grwpiau a chymunedau a
chymryd y camau priodol i'w lleddfu yn unol â'r fframwaith asesu
gan gynnal Ymchwiliadau Adran 47 ac asesiadau dechreuol/craidd yn
ogystal ag asesu trwy ymweld â chartrefi defnyddwyr;
- rheoli'ch gwaith (gyda goruchwyliaeth a chymorth) a bod yn
atebol amdano;
- adolygu arferion proffesiynol a pharhau i'w datblygu;
- helpu i drefnu ac adolygu achosion plant sydd o dan ofal a
goruchwylio trefniadau i'w maethu neu eu mabwysiadu;
- ymgymryd â gorchmynion asesu plant a gorchmynion amddiffyn
brys;
- hybu ymddygiad nad yw'n ddifrïol nac yn ymosodol;
- ymchwilio i gwynion am esgeuluso neu gam-drin plant gan asesu
anghenion a threfnu llety i blant neu bobl ifanc lle bo'n
briodol;
- helpu defnyddwyr, cynhalwyr ac eiriolwyr i gymryd rhan ym
mhroses trefnu'r gofal cymaint ag y bo modd fel y bydd defnyddwyr
unigol wrth wraidd y broses honno;
- gweithio ar y cyd ag asiantaethau a staff eraill i drefnu,
llunio a chynnig gwasanaethau cydlynol i ddefnyddwyr a
chynhalwyr;
- trefnu a chydlynu pecynnau gofal sy'n hybu annibyniaeth ac yn
galluogi defnyddwyr i gyflawni eu llawn dwf yn eu milltir
sgwâr;
- hybu'r syniad o ddiogelu pobl rhag niwed er bod rhaid parchu
hawl rhywun i wynebu hyn a hyn o beryglon derbyniol yn ei fywyd bob
dydd;
- monitro a gwerthuso'r modd mae gwasanaethau'n diwallu anghenion
pobl ac yn gwella eu byd (yn ôl amodau cytundebau cynnig
gwasanaethau);
- cadw a diweddaru cofnodion achosion a dogfennau eraill gan
lunio adroddiadau a rhoi tystiolaeth gerbron llys ynglŷn â
phenderfyniadau ar ofal yn ôl yr angen;
- mewn rhai awdurdodau, mae gweithwyr cymdeithasol arbenigol ar
gyfer pobl ac arnyn nhw anableddau dysgu a phroblemau iechyd y
meddwl.
Medrau a diddordebau
Dylai fod gan weithiwr cymdeithasol ddiddordeb mewn pobl o bob
lliw a llun a'r gallu i gyfathrebu â nhw. Mae medrau trefnu
rhagorol yn hanfodol, yn ogystal â'r gallu i ymdopi â sefyllfaoedd
anodd a defnyddio cyfrifiaduron i gofnodi gwybodaeth a llunio
adroddiadau. Mae angen gwybodaeth gyfoes a phrofiad o ran
cydweithio ag asiantaethau ac arbenigwyr eraill yn ogystal â gwybod
am rolau'r prif asiantaethau sy'n ymwneud â'r maes hwn. Mae
angen trwydded yrru hefyd, er bod gweithwyr anabl yn cael trefnu
cludiant a chymorth priodol a chost-effeithiol amgen.
Meini prawf derbyn
Y cymwysterau safonol yw gradd gyntaf neu radd ddilynol mae Cyngor
Gofal Cymru yn ei chydnabod ym maes gwaith cymdeithasol.
Mae'r cwrs ar gyfer y radd gyntaf yn para tair blynedd a dwy
flynedd yw hyd y cwrs i ôl-raddedigion. Mae'r cyrsiau ar gael
trwy nifer o brifysgolion cymeradwy fydd yn pennu eu meini prawf eu
hunain o ran derbyn myfyrwyr. Un o'r meini prawf safonol,
fodd bynnag, yw bod rhaid i bob ymgeisydd roi tystiolaeth ei fod
wedi treulio 210 o oriau ym maes gofal (yn ystod y flwyddyn cyn
cyflwyno'r cais, fel arfer) ynghyd â geirda. Ar ôl derbyn
ymgeisydd, fydd y brifysgol ddim mewn sefyllfa i gadarnhau lle iddo
nes bod Swyddfa'r Cofnodion Troseddol wedi gwirio ei gefndir a bod
cyflwr ei iechyd yn hysbys. Y brifysgol fydd yn trefnu hynny
ar ôl cyfweld yr ymgeiswyr llwyddiannus. Mae'r cymhwyster
blaenorol, Diploma Gwaith Cymdeithasol (DipSW), yn cael ei gydnabod
o hyd. I astudio ar gyfer gradd BSc ym maes gwaith
cymdeithasol, mae angen o leiaf 5 TGAU gan gynnwys gradd C neu'n
uwch yn Saesneg a mathemateg (neu gymhwyster cyfatebol megis
rhifedd a llythrennedd yn ôl Lefel 2 Medrau Allweddol). Er
bod prifysgolion yn pennu eu meini prawf eu hunain ynglŷn â derbyn
myfyrwyr, fe fydd angen 2 Safon Uwch neu gymhwyster cyfatebol
(cyrsiau mynediad, diploma ac ati) yn y pynciau perthnasol megis y
gyfraith, cymdeithaseg, seicoleg a gofal iechyd/cymdeithasol.
Gallai tystysgrifau TGAU a Safon Uwch mewn pynciau galwedigaethol
fod yn ddefnyddiol, hefyd. I astudio ar gyfer gradd meistr ym
mhwnc gwaith cymdeithasol (dwy flynedd), fe ddylech chi fod wedi
ennill eich gradd gyntaf mewn pwnc megis seicoleg, cymdeithaseg, y
gyfraith neu droseddeg yn ôl lefel dderbyniol. Mae rhagor o
wybodaeth am y cymhwyster newydd gan Gyngor y Galwedigaethau Iechyd
a Gofal ac Adran Iechyd San Steffan.
Gobeithion a chyfleoedd yn y dyfodol
Mae modd i weithwyr cymdeithasol profiadol fod yn uwch swyddogion
neu oruchwylwyr gan gyflawni rolau megis uwch weithiwr cymdeithasol
neu arweinydd tîm. Mae amryw gyfleoedd i arbenigo mewn
meysydd megis addysg (gan weithio gyda phlant ac iddyn nhw hanes
gwael o bresenoldeb, gan amlaf), mabwysiadu/maethu a throseddwyr
ifanc hefyd.
Rhagor o wybodaeth a gwasanaethau
Cymdeithas Gweithwyr Cymdeithasol Prydain: www.basw.co.uk
Cyngor Gofal Cymru: www.ccwales.org.uk
Gofal Cymunedol: www.communitycare.co.uk
Gwirfoddolwyr Gwasanaethau Cymunedol: www.csv.org.uk/socialhealthcare
Adran Iechyd San Steffan: www.dh.gov.uk
Cyngor y Galwedigaethau Iechyd a Gofal: www.hpc-uk.org
Asiantaeth y Cartrefi a'r Cymunedau: www.homesandcommunities.co.uk
Medrau Gofal: www.skillsforcare.org.uk
Cymdeithas y Gofal Cymdeithasol: www.socialcareassociation.co.uk
Mae'r Brifysgol Agored wedi llunio adnodd rhyngweithiol am
ddiwrnod ym mywyd gweithiwr cymdeithasol:
http://www.open.edu/openlearn/body-mind/social-care/social-work/try-day-the-life-social-worker
Cewch chi ragor o wybodaeth am y maes hwn trwy gysylltu â
Gyrfaoedd Cymru (www.careerswales.com/), y
llyfrgell gyhoeddus, swyddfa'r gyrfaoedd neu lyfrgell gyrfaoedd
eich ysgol.